20.12.2022 – 25.04.2023

Dzielnica Łękno, założona na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku, stanowić miała siedlisko luksusowych pałaców i willi (w tym Willi Lentza), położonych w zielonym, parkowym otoczeniu. Nazwano ją wówczas Westend i już samą nazwą miała nawiązywać do pierwowzoru bogatych londyńskich i berlińskich dzielnic.

Pierwsze projekty takiego osiedla w Szczecinie wykonał w latach sześćdziesiątych XIX wieku James Hobrecht, pełniący w latach 1862-1869 funkcję miejskiego radcy budowlanego stolicy Pomorza, który w roku 1869 otrzymał podobną posadę w Berlinie. Zasłynął jako jeden z najbardziej znanych urbanistów przestrzeni miejskich ostatniej ćwierci XIX wieku na świecie. Jego plany przejął szczeciński przedsiębiorca Johannes Quistorp (1822-1899), który wraz z kilkoma innymi inwestorami wykupił majątek Friedrichshof położony przy drodze do Tanowa (wówczas Falkenwalde). Na tym terenie w roku 1871 powstało przedsiębiorstwo budowlane Gesellschaft Westend Stettin Bauverein auf Aktien. Rok później spółka wzniosła pierwsze wille dla bogatych szczecińskich mieszczan.

Początkowo budowano wille drewniane (m.in. dzisiejsza willa z restauracją Sorrento), gdyż część nowo założonego osiedla znajdowała się na przedpolu twierdzy szczecińskiej, a obszar ten podlegał rygorystycznym przepisom budowlanym. Decyzja o likwidacji twierdzy w 1873 roku umożliwiła budowę murowanych obiektów. Przez kolejne 50 lat – w ciągu dzisiejszych ulic Wojska Polskiego, Monte Cassino, Piotra Skargi, Królowej Korony Polskiej, Felczaka – powstało kilkadziesiąt rezydencji i domów w różnych formach architektonicznych. Były to wille w stylu toskańskim, klasycystycznym, neorenesansowym, neobarokowym, czy przypominające swym wyglądem średniowieczne zamki. W początkach XX wieku powstawały wille projektowane w konwencji Werkbundu i modernizmu.

Na szczecińskim Westendzie mieszkali zamożni przedstawiciele miejscowej społeczności: Heinrich Stolting, Johannes Quistorp, August Lentz, Bernhard Stoewer, Fritz Hoerder, rodzina Manasse, bracia Horst i inni.

Z czasem część tych reprezentacyjnych domów zmieniała właścicieli i także pierwotne przeznaczenie. Dom Emila Krügera (przy dzisiejszej ul. Królowej Korony Polskiej 25) na początku XX wieku przebudowano na siedzibę Pomorskiej Izby Rolnej (Pommersche Landwirtschaftskammer), a willę kupca Simona (przy dzisiejszej al. Wojska Polskiego 72), jej nowy właściciel doktor Schallehn, specjalista chorób kobiecych, przekształcił w 1931 roku w prywatną klinikę dla kobiet (Frauenklinik). Znaczące zmiany nastąpiły w czasach hitlerowskich. Rezydencja Augusta Lentza stała się siedzibą 3. Zwiadowczego Pułku Lotnictwa (Luftgau-Nachrichtenregiment 3), a willę Bernharda Stoewera zamieniono w siedzibę sztabu Bałtyckiego Oddziału SS (SS-Oberabschnitt Ostsee) i stacji radionadawczej SS. Wiele innych domów przejęli za bezcen od niearyjskich właścicieli wysocy oficerowie SA, SS, SD oraz działacze NSDAP.

Intencją wystawy jest przybliżenie dziejów szczecińskiego Westendu, ukazanie różnorodności architektonicznej dzielnicy – jej kolorytu zabudowy otaczającej mieszczańskie rezydencje (m.in.: oranżerie, altany ogrodowe, szklarnie, budynki gospodarcze, stajnie, wozownie i garaże) – a także prezentacja zmian funkcji części obiektów, z mieszkalnych na cele użyteczności publicznej (biura, szpital).

Kuratorami ekspozycji są dr Radosław Pawlik i mgr Nina Jastrzemska, opiekę merytoryczną sprawuje dr hab. Paweł Gut, a projekt graficzny przygotował Piotr N. Wardziukiewicz.