Podsumowanie wydarzenia
Uczciwość w kulturze
30 kwietnia 2022 r. w Willi Lentza odbyło się kolejne spotkanie z cyklu „Wartości w kulturze”. Tym razem przebiegło pod hasłem „Uczciwość w kulturze”.
Do udziału w debacie zaproszenie przyjęli:
Joanna Pieciukiewicz, reżyserka i scenarzystka, autorka filmów dokumentalnych w tym „Honor generała” poświęconego generałowi Stanisławowi Sosabowskiemu, czy „Grudzień nasz i wasz” o rewolcie grudniowej w Szczecinie w 1970 r.
Maciej Dębowski, odkrywca nieznanego obrazu Petra Jana Brandla w kościele parafialnym w Żabowie koło Pyrzyc. Całe życie zawodowe związany z badaniem, ochroną i popularyzacją zabytków. W latach 2010-2018 kierował Wydziałem Zabytków Nieruchomych w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, od 2018 roku Miejski Konserwator Zabytków w Szczecinie. Miłośnik muzyki dawnej i współorganizator wydarzeń artystycznych realizowanych przez Fundację Akademia Muzyki Dawnej oraz Fundację Zamek Roztoka.
Jerzy Undro, fotoreporter Centralnej Agencji Fotograficznej CAF, a następnie Polskiej Agencji Prasowej (PAP). W Polsce dokumentował najważniejsze wydarzenia ostatnich kilkudziesięciu lat, między innymi Sierpień 80 i wprowadzenie stanu wojennego , erupcję ropy pod Karlinem i tragiczny pożar słynnej Kaskady. W 1980 roku fotografował wręczenie Literackiej Nagrody Nobla Czesławowi Miłoszowi w Sztokholmie , a następnie podróż noblisty po Polsce. Undro był świadkiem m. in. obalenia Muru Berlińskiego" w 1989 roku. Jako korespondent wojenny wielokrotnie wyjeżdżał do Iraku, Czadu i Afganistanu.
Grzegorz Czarnecki, artysta fotografik, manager kultury, organizator wystaw i projektów kulturalnych, wydawca, inicjator, autor i współautor wielu publikacji, redaktor naczelny serii Zeszyty Szczecińskie, szef stowarzyszenia 1839 Association, inicjator akcji społecznych m.in. Zielone Podwórka Szczecina.
Rafał Bajena, kierownik produkcji – prezes Fundacji FilmService. Od lat 90. kreuje przeróżne zdarzenia z kręgu ogólnie pojętej sztuki.
Aleksander Cywiński, doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, prawnik, pedagog; były kurator sądowy do spraw dorosłych w Sądzie Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie. Zajmuje się problematyką praw człowieka, prawa rodzinnego, funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej.
Debatę prowadziła Agnieszka Kuchcińska-Kurcz dziennikarka i muzealniczka, autorka reportaży prasowych, współautorka filmów dokumentalnych i książek o przełomowych wydarzeniach na Pomorzu Zachodnim. Pomysłodawczyni i kuratorka Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy, projektów edukacyjnych i społecznych..
Zagadnienia wokół których toczyła się debata to m. in.: czy obcując z kulturą oczekujemy uczciwości i co to znaczy? Kiedy możemy mówić, że kultura jest uczciwa? Kiedy możemy mówić, że dzieło kultury, działanie kulturalne jest nieuczciwe? Czy twórca kultury powinien być uczciwy wobec odbiorcy? Co to znaczy?
Debata rozpoczęła się od prób zdefiniowana pojęcia uczciwości. Oprócz przytaczanych przez Aleksandra Cywińskiego definicji pojęcia „uczciwość” (m. in. za „Słownikiem języka polskiego”: „uczciwy – rzetelny w postępowaniu, szanujący cudzą własność, niezdolny do oszustwa, czy też: świadczący o takich cechach; zgodny z przyjętymi zasadami lub prawem; zgodny z rzeczywistością lub prawdą; pot. „taki, jak należy”) prelegenci prezentowali własne definicje w odniesieniu do aktywności, które wykonują. Rafał Bajena mówił o tym, że działalność kulturalna musi być nacechowana odpowiedzialnością społeczną, a uczciwość w tej dziedzinie kojarzy mu się ze szczerością. Joanna Pieciukiewicz utrzymywała, że twórca filmu dokumentalnego nie może krzywdzić bohatera przez np. ujawnienie jego tajemnic, czy brak empatii podczas tworzenia dokumentu. Według dokumetalistki, także filmy fabularne pretendujące do miana historycznych, powinny opierać się na rzetelnych faktach, a jeśli od nich odchodzą w związku np. z eksperymentowaniem, czy zabawą konwencją, ich twórcy powinni o tym widza rzetelnie poinformować.
Michał Dębowski zastanawiał się, czy z aktem kreacji, który jest artystycznym przetworzeniem faktów, rzeczywistości, można w ogóle zestawić pojęcie uczciwości w potocznym tego słowa znaczeniu, skoro istotą kultury jest zmienność konwencji. Prelegent podkreślił, że uczciwość stanowi podstawę umowy społecznej i nie może być tożsama ze spełnieniem czyichkolwiek oczekiwań. Grzegorz Czarnecki zwrócił uwagę na ważną kwestię: związku między zamierzeniami, projektami twórcy, a możliwościami ich spełnienia, często uzależnionymi od zasad rozstrzygania konkursów, na które wpływają projekty. Podkreślił, jak ważna jest uczciwość merytoryczna w ocenie projektów, a także uczciwość organizacyjna – wspomniał tu o nagannych praktykach organizacji konkursów w których wygrywają „krewni i znajomi królika”. Ocenił, że jest to spadek po poprzedniej epoce – dobrze zakonserwowane resztki „homo sovieticus”, które przechowały się w sferze urzędniczej. Jerzy Undro podkreślił wagę przestrzegania przyzwoitości w mass-mediach. Za naganne uznał nieprawne wykorzystywanie prac innych osób, naruszanie praw autorskich, Opowiedział o fałszerstwach, jakie zdarzały się podczas międzynarodowych konkursów fotograficznych, gdzie twórcy prezentowali spreparowane zdjęcia, które umiejętnie „podkręcały” rzeczywistość. Antidotum na tego rodzaju praktyki miały być zmienione zasady konkursów, które eliminowały możliwości fałszerstw. Podjął też ważne kwestie plagiatów pojawiających się w całej, szeroko pojętej, sferze kultury.
Inni prelegenci także przytaczali przykłady nieuczciwości kojarzonej nie tylko z nadużyciem zaufania odbiorcy, ale też współtwórcy dzieła. Najbardziej drastycznym przykładem przedstawionym przez Aleksandra Cywińskiego była sytuacji, w której podczas kręcenia filmu pt. „Ostatnie tango w Paryżu” w reżyserii Bernardo Bertolucciego doszło do gwałtu na aktorce grającą główną rolę – Marii Schneider. Reżyser miał uznać, że w ten sposób sfilmowane zostaną prawdziwe emocje, a nie tylko ich imitacja.
Podczas dyskusji, która wywiązała się wraz z udziałem publiczności, jeden z mówców zaznaczył, że to, co prawdziwe nie musi być uczciwe, a to, co uczciwe nie musi być przyzwoite. Stwierdzenie to było pretekstem do podjęcia kolejnego wątku o elementach moralnych w kulturze. Mówiono też o uczciwości, jako celu kultury, czy o nieuczciwości w przestrzeni publicznej. Dobrym przykładem stały się social media, w których bardzo często fake newsy dominują nad faktami i całkiem zmieniają postrzeganie rzeczywistości. Michał Dębowski zwrócił uwagę na jeszcze jedną kwestię – na odpowiedzialność odbiorcy kultury, który powinien mieć umiejętność oddzielania prawdy od fałszu.
Na zakończenie Agnieszka Kuchcińska-Kurcz wspomniała na czym polega uczciwość w Centrum Dialogu Przełomy – to prezentacja historii zgodnie z faktami, różnych punktów widzenia i poglądów, zachowanie równowagi i harmonii między makro- i mikrohistorią, szacunek dla różnych źródeł: relacji świadków historii, dokumentów, zdjęć, filmów, obiektów. Na uczciwości budowane są także relacje z darczyńcami, których informuje się o sposobach wykorzystania zbiorów, dba o przestrzegane praw autorskich. Niezbędne jest też uczciwe traktowanie każdego widza i zapewnienie mu równego dostępu do kultury, niezależnie od jego kondycji psychofizycznej i statusu materialnego, a także uczciwe – równe traktowanie partnerów projektów.
Podsumowaniem stało się zestawienie innych pojęć, które pojawiały się podczas debaty dopełniając definicję uczciwości. Za najważniejsze uznano staranność, jakość, uważność, czy przejrzystość.
Joanna Pieciukiewicz, reżyserka i scenarzystka, autorka filmów dokumentalnych w tym „Honor generała” poświęconego generałowi Stanisławowi Sosabowskiemu, czy „Grudzień nasz i wasz” o rewolcie grudniowej w Szczecinie w 1970 r.
Maciej Dębowski, odkrywca nieznanego obrazu Petra Jana Brandla w kościele parafialnym w Żabowie koło Pyrzyc. Całe życie zawodowe związany z badaniem, ochroną i popularyzacją zabytków. W latach 2010-2018 kierował Wydziałem Zabytków Nieruchomych w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, od 2018 roku Miejski Konserwator Zabytków w Szczecinie. Miłośnik muzyki dawnej i współorganizator wydarzeń artystycznych realizowanych przez Fundację Akademia Muzyki Dawnej oraz Fundację Zamek Roztoka.
Jerzy Undro, fotoreporter Centralnej Agencji Fotograficznej CAF, a następnie Polskiej Agencji Prasowej (PAP). W Polsce dokumentował najważniejsze wydarzenia ostatnich kilkudziesięciu lat, między innymi Sierpień 80 i wprowadzenie stanu wojennego , erupcję ropy pod Karlinem i tragiczny pożar słynnej Kaskady. W 1980 roku fotografował wręczenie Literackiej Nagrody Nobla Czesławowi Miłoszowi w Sztokholmie , a następnie podróż noblisty po Polsce. Undro był świadkiem m. in. obalenia Muru Berlińskiego" w 1989 roku. Jako korespondent wojenny wielokrotnie wyjeżdżał do Iraku, Czadu i Afganistanu.
Grzegorz Czarnecki, artysta fotografik, manager kultury, organizator wystaw i projektów kulturalnych, wydawca, inicjator, autor i współautor wielu publikacji, redaktor naczelny serii Zeszyty Szczecińskie, szef stowarzyszenia 1839 Association, inicjator akcji społecznych m.in. Zielone Podwórka Szczecina.
Rafał Bajena, kierownik produkcji – prezes Fundacji FilmService. Od lat 90. kreuje przeróżne zdarzenia z kręgu ogólnie pojętej sztuki.
Aleksander Cywiński, doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, prawnik, pedagog; były kurator sądowy do spraw dorosłych w Sądzie Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie. Zajmuje się problematyką praw człowieka, prawa rodzinnego, funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej.
Debatę prowadziła Agnieszka Kuchcińska-Kurcz dziennikarka i muzealniczka, autorka reportaży prasowych, współautorka filmów dokumentalnych i książek o przełomowych wydarzeniach na Pomorzu Zachodnim. Pomysłodawczyni i kuratorka Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy, projektów edukacyjnych i społecznych..
Zagadnienia wokół których toczyła się debata to m. in.: czy obcując z kulturą oczekujemy uczciwości i co to znaczy? Kiedy możemy mówić, że kultura jest uczciwa? Kiedy możemy mówić, że dzieło kultury, działanie kulturalne jest nieuczciwe? Czy twórca kultury powinien być uczciwy wobec odbiorcy? Co to znaczy?
Debata rozpoczęła się od prób zdefiniowana pojęcia uczciwości. Oprócz przytaczanych przez Aleksandra Cywińskiego definicji pojęcia „uczciwość” (m. in. za „Słownikiem języka polskiego”: „uczciwy – rzetelny w postępowaniu, szanujący cudzą własność, niezdolny do oszustwa, czy też: świadczący o takich cechach; zgodny z przyjętymi zasadami lub prawem; zgodny z rzeczywistością lub prawdą; pot. „taki, jak należy”) prelegenci prezentowali własne definicje w odniesieniu do aktywności, które wykonują. Rafał Bajena mówił o tym, że działalność kulturalna musi być nacechowana odpowiedzialnością społeczną, a uczciwość w tej dziedzinie kojarzy mu się ze szczerością. Joanna Pieciukiewicz utrzymywała, że twórca filmu dokumentalnego nie może krzywdzić bohatera przez np. ujawnienie jego tajemnic, czy brak empatii podczas tworzenia dokumentu. Według dokumetalistki, także filmy fabularne pretendujące do miana historycznych, powinny opierać się na rzetelnych faktach, a jeśli od nich odchodzą w związku np. z eksperymentowaniem, czy zabawą konwencją, ich twórcy powinni o tym widza rzetelnie poinformować.
Michał Dębowski zastanawiał się, czy z aktem kreacji, który jest artystycznym przetworzeniem faktów, rzeczywistości, można w ogóle zestawić pojęcie uczciwości w potocznym tego słowa znaczeniu, skoro istotą kultury jest zmienność konwencji. Prelegent podkreślił, że uczciwość stanowi podstawę umowy społecznej i nie może być tożsama ze spełnieniem czyichkolwiek oczekiwań. Grzegorz Czarnecki zwrócił uwagę na ważną kwestię: związku między zamierzeniami, projektami twórcy, a możliwościami ich spełnienia, często uzależnionymi od zasad rozstrzygania konkursów, na które wpływają projekty. Podkreślił, jak ważna jest uczciwość merytoryczna w ocenie projektów, a także uczciwość organizacyjna – wspomniał tu o nagannych praktykach organizacji konkursów w których wygrywają „krewni i znajomi królika”. Ocenił, że jest to spadek po poprzedniej epoce – dobrze zakonserwowane resztki „homo sovieticus”, które przechowały się w sferze urzędniczej. Jerzy Undro podkreślił wagę przestrzegania przyzwoitości w mass-mediach. Za naganne uznał nieprawne wykorzystywanie prac innych osób, naruszanie praw autorskich, Opowiedział o fałszerstwach, jakie zdarzały się podczas międzynarodowych konkursów fotograficznych, gdzie twórcy prezentowali spreparowane zdjęcia, które umiejętnie „podkręcały” rzeczywistość. Antidotum na tego rodzaju praktyki miały być zmienione zasady konkursów, które eliminowały możliwości fałszerstw. Podjął też ważne kwestie plagiatów pojawiających się w całej, szeroko pojętej, sferze kultury.
Inni prelegenci także przytaczali przykłady nieuczciwości kojarzonej nie tylko z nadużyciem zaufania odbiorcy, ale też współtwórcy dzieła. Najbardziej drastycznym przykładem przedstawionym przez Aleksandra Cywińskiego była sytuacji, w której podczas kręcenia filmu pt. „Ostatnie tango w Paryżu” w reżyserii Bernardo Bertolucciego doszło do gwałtu na aktorce grającą główną rolę – Marii Schneider. Reżyser miał uznać, że w ten sposób sfilmowane zostaną prawdziwe emocje, a nie tylko ich imitacja.
Podczas dyskusji, która wywiązała się wraz z udziałem publiczności, jeden z mówców zaznaczył, że to, co prawdziwe nie musi być uczciwe, a to, co uczciwe nie musi być przyzwoite. Stwierdzenie to było pretekstem do podjęcia kolejnego wątku o elementach moralnych w kulturze. Mówiono też o uczciwości, jako celu kultury, czy o nieuczciwości w przestrzeni publicznej. Dobrym przykładem stały się social media, w których bardzo często fake newsy dominują nad faktami i całkiem zmieniają postrzeganie rzeczywistości. Michał Dębowski zwrócił uwagę na jeszcze jedną kwestię – na odpowiedzialność odbiorcy kultury, który powinien mieć umiejętność oddzielania prawdy od fałszu.
Na zakończenie Agnieszka Kuchcińska-Kurcz wspomniała na czym polega uczciwość w Centrum Dialogu Przełomy – to prezentacja historii zgodnie z faktami, różnych punktów widzenia i poglądów, zachowanie równowagi i harmonii między makro- i mikrohistorią, szacunek dla różnych źródeł: relacji świadków historii, dokumentów, zdjęć, filmów, obiektów. Na uczciwości budowane są także relacje z darczyńcami, których informuje się o sposobach wykorzystania zbiorów, dba o przestrzegane praw autorskich. Niezbędne jest też uczciwe traktowanie każdego widza i zapewnienie mu równego dostępu do kultury, niezależnie od jego kondycji psychofizycznej i statusu materialnego, a także uczciwe – równe traktowanie partnerów projektów.
Podsumowaniem stało się zestawienie innych pojęć, które pojawiały się podczas debaty dopełniając definicję uczciwości. Za najważniejsze uznano staranność, jakość, uważność, czy przejrzystość.
